Köklü bir kültüre ve tarihe sahip olan ülkemiz evleriyle, evlerinin mimarisi ve kullanışıyla da oldukça zengindir. Sizde evleriyle ünlü şehirlerimizi tanımak istiyorsanız bu yazıya göz atmadan geçmeyiniz.
1) Mardin Evleri
Mardin evleri farklı mimari yapısı ve görüntüsüyle insanın ilgisini çeker. Ayrıca evlerinin bu yapısı Mardin insanın yaşayışı hakkında da bize ipuçları verir. Evlerin terasları ve taraçaları hiçbir evin görüntüsünü engellemeyecek şekilde dizayn edilmiştir. Aynı zamanda bu şekilde insanların birbiriyle konuşup komşuluk edebilmeleri de sağlanmıştır. Açık-yarı açık avluları, terasları, geniş balkonları ve asma katlarıyla bu evler çok fazla turist çekmektedir. Yüksek tavanlı bu evler yazın serin kışın da sıcak tutmaktadır.
Mardin evleri tamamıyla taştan inşa edilmiştir. Bu taş kolay işlenebilen sarımsı bir taştır. Ocaktan çıkarıldıktan hemen sonra sertleşen bu kireçli madde günümüzde de halen kullanılmaktadır. Evlerin içinde de bu sarımsı taş kullanılır, bir sıva malzemesi kullanılmaz. Ev içlerindeki duvarların temizliği taş kırıntılarının kum haline getirilerek yapılır. Mardinliler taşçılığa, taş işleme geleneğine günümüzde de sıkı sıkıya bağlıdırlar.
2) Amasya Evleri
Amasya Evleri pek çok badireler atlatsa da hala ayaktadır. Özellikle Yeşilırmak kıyısı boyunca inşa edilmiş eski Amasya evlerinin görüntüsü görülmeye değerdir. Amasya evleri hımış ve bağdadi tarzda yapılmış binalardır. Yan yana bitişik vaziyette inşâ edilmişlerdir. Altı bodrum üstü tek ya da iki kat şeklindedir. Eski Osmanlı evlerinde olduğu gibi bu evlerin de harem-selamlık bölümleri vardır. Bahçeleri evin ortasında gözlerden uzak olup yüksek bahçe duvarları bulunur. Bahçe içinde su kuyusu ve ocak gibi günlük işlerin yapıldığı yerler de bulunur.
3) Şanlıurfa Evleri
Harran’ın meşhur konik külah biçimindeki evleri yörenin en çok dikkat çeken mimarisidir. Bu kubbeli evlerin tarihi MÖ’ye kadar gitmektedir. 1980’li yıllarda bu evler koruma altına alınmıştır. Bu evlerin içi yazın serin mi serin olurken kışın da sıcacık olur.
Harran evleri bindirme tekniği denilen bir teknikle inşâ edilmiştir. Kare ya da kareye yakın şekilde tuğlalar örülür ve yukarıya doğru daralan ve konik biçimli evler oluşturulur. İçeriden kemerlerle birbirine bağlanmış 4-5 adet konik kubbe sayesinde geniş mekanlar oluşturulur. Bu kubbelerin üst tarafları açık bırakılır, bunun nedeni hem aydınlanmayı sağlamak hem de dumanın bu delikten çıkmasını sağlamaktır.
4) Eskişehir, Odunpazarı Evleri
Eskişehir’in ilk yerleşim yeri olan Odunpazarı, Osmanlı döneminden kalma tarihî ahşap evleriyle mutlaka gezmeniz ve görmeniz gereken yerlerdendir. Odunpazarı evleri Osmanlı döneminin son dönemlerinde yörenin zengin aileleri tarafından yaptırılmışlardır. Günümüzde hala bu evlerde yaşayanlar bulunmaktadır. Bazıları belediye tarafından restore edilip otel ya da kafe olarak kullanılırken bazıları aslına uygun şekilde restore edip oturmuştur. Bazıları yerine yıkılıp yeni evler dikilirken bazıları da dökülmüş vaziyettedir.
Eskişehir’in Arnavut kaldırımlı sokaklarında tarihî Osmanlı evlerinin arasında geçmiş zamanları düşünerek gezmelisiniz.
5) Foça Evleri
Foça evleri Arnavut kaldırımlı sokakları, evlerinden sarkan rengarenk çiçekleriyle insanın gözünü ve gönlünü açar. Geleneksel üç farklı Foça evi bulunur. Bunların isimleri Kule evler, bitişik düzen ve tek evdir. Kule evler Foça dışındaki köylerde toplu olarak bulunan evlerdir. Bu evlerin bazıları ya terk edilmiştir ya da halen içinde yaşanıyordur. Yüksekliklerinin cephelerinden daha fazla olması sebebiyle bu isim verilmiştir. Bitişik evler ise aynı sokak içinde yan yana ve karşı karşıya inşa edilmişlerdir. Bu evlerin ön bahçesi bulunmaz, kapıdan direkt sokağa çıkılır. Tek ev tipi ise bitişik düzenin tam zıttı olarak tek başına bomboş bir alanda sıvasız yığma taşlardan inşa edilmişlerdir.
6) İstanbul Balat Evleri
Balat, İstanbul’un Fatih ilçesine bağlı bir semttir. Zamanında bu bölgeye İspanya’dan gelen Yahudiler yerleştirilmiş ve bir Yahudi mahallesi haline gelmiştir. Bu bölgeye sonrasında Gürcistan Yahudileri ile II.Beyazid’in davetiyle Enginizasyon’dan kaçan Sefardim Yahudileri gelmiştir. Yanii Balat evleri Yahudi mimarisinin bir örneğini bize göstermektedir.
Balat evleri genellikle 2-3 katlı olup ön cepheleri dardır. Üst katlarında cumba denilen çıkmalar bulunur. İçeriden merdivenli ve kagir yapılardır. Evlerin dış süslemeleri ve renkli kapıları oldukça dikkat çekicidir.
Balat Yahudilerinin bir kısmı 50’lerden sonra İsrail’e göç etmiş, bir kısmı da İstanbul’da başka semtlere taşınmışlardır. Balat’ta artık çok az Yahudi yaşamaktadır.
7) Safranbolu Evleri
Daracık sokakları birbirine yakın evleriyle evleriyle ünlü Safranbolu, Osmanlıyı ve estetiği en iyi yansıtan evlerdir. Evlerin hepsi kamu binalarına dönük vaziyettedir ve hiçbiri birbirinin manzarasını kapatmaz. Safranbolu evleri kalabalık ailelere göre inşâ edilmişlerdir. Evde harem-selamlık bölümleri de bulunmaktadır. Selamlık bölümleri daha göz alıcı dizayn edilmişken harem bölümü daha sadedir. Evin içinde ahşap ustalığının en güzel örnekleri bulunmaktadır.
Evlerin zemin kısmında hayvanların barınakları bulunurken üst iki katta aileler yaşar. Safranbolu evlerinin avluları oldukça yüksek kimsenin göremeyeceği şekildedir.
8) Bodrum Evleri
Evleriyle ünlü Bodrum, bembeyaz badanalı, mavi panjurlu evleriyle öncelikle görsel bir şölen sunar. Bodrum’daki bu uyumun devam etmesi bozulmaması için 1974 yılında bir imar planı çıkarılmıştır. Evlerin beyaza boyanmasının sebebi yazın güneş ışınlarını kırmaktır. Pencerelerin ve kapıların maviye boyanmasının sebebi de akreplerin bu rengi ateş olarak görmesi ve yaklaşmamasıdır. Bodrum evlerinin bir diğer güzelliği ise evlerin cephesini rengarenk begonvillerin sarmasıdır. Çiçekler Bodrum’a ferah bir görüntü vermektedir.
9) Kapadokya Evleri
Kapadokya çevresindeki yanardağların patlamasıyla çevreye yayılan lavlar ve tüfler bir süre sonra katılaşıp rüzgarlar ve yağmurlar sonrasında aşınıp günümüzdeki peri bacalarının oluşumunu sağlamıştır. Kapadokya Peri bacalarına oyulmuş evler, yeraltı şehirleri ve kaya evleriyle oldukça ilginç yerleşim alanlarını barındırır. Kapadokya’daki kayalar ve peri bacaları tüften oluştuğundan oyması ve şekil vermesi oldukça kolaydır.
Günümüzdeki Kapadokya evleri yamaçlara inşa edilmişlerdir. Bu evler ya kayaların oyulmasıyla ya da kesme taşlarla yapılmışlardır. Bu kesme taşların işlenmesinin kolay olması evlerdeki taş işçiliğini de geliştirmiştir. Kapadokya evlerinin büyük yüksek duvarlarla dış dünyadan ayrılmış ‘hayat’ adını verdikleri avluları bulunur. Evin mutfağı, ahırı ve kileri hep bu avluya açılır. Kapadokya evlerinde özellikle kapı ve pencerelerde de ahşap oymacılığının en güzel örnekleri bulunur.
Uzun zaman ilgi görmemiş olan Kapadokya evleri, son yıllarda turizm sayesinde yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmiş ve bu sayede restore edilip otel, kafe ve restoran olarak kullanılmaya başlamıştır.
10) Gaziantep Evleri
Gaziantep evlerinin de kendine has mimari yapısı vardır. Yumuşak kalkerli bir taştan inşa edilen bu evler bir, iki ya da üç katlıdır. Çok kalın duvarlara sahip olan bu evlerin altında yiyecekleri soğuk tutmaya yarayan mahzenleri vardır. Evlerin çoğu penceresi de sokağa değil avluya açılır. Evin dış kapısından direkt avluya girilir ve insanların tüm günü yüksek duvarlı bu avluda geçer. Avluda gündelik işlerin yapıldığı ocak, mahzen girişi, çeşme bulunur.
11) Kars Evleri
Kars’ta 19.yüzyıl Baltık mimarisinin en güzel örneklerini göreceğiniz taş yapılar bulunmaktadır. Bunun nedeni Kars’ın uzun yıllar Rus hakimiyetinde kalmış olmasıdır. Ruslar, Hollanda’dan getirdikleri mühendislere şehrin imarını yaptırmışlardır. Kars sokaklarını birbirini kesen ızgara şeklinde düzenlemişlerdir. Binaları kesme bazalt taşından bir ya da iki katlı inşâ etmişlerdir. Binaların içine ise şömine şeklinde değişik bir ısınma sistemi kurmuşlardır.
Tarihî Kars evlerinin günümüzde bir kısmı ev, bir kısmı iş yeri, bir kısmı da resmî kurum olarak kullanılmaktadır.
12) Ankara, Beypazarı Evleri
Dillere destan Beypazarı konakları evleriyle ünlü yörelerin en dikkat çekici olanıdır. Ankara iline bağlı Beypazarı ilçesinin konaklarının altı taş, üstü ise ahşaptan inşâ edilmiştir. Bahçeli ve bahçesiz olanları bulunmaktadır. Konakların cumbalı olması evlere farklı bir hava katar. Evler birbiriyle iç içe vaziyettedir ve bu şekilde insanlar sosyal ilişkilerine devam ederler. Evlerin avlularında ocak ve mahzen gibi alanlara girişler yer almaktadır. Beypazarı evlerinin bir özelliğinde ev içinde ‘dinme dolap’ denilen katlar ve bölümler arasında geçişi sağlayan döner dolaplar bulunur.
Beypazarı’nda dilerseniz bu konaklarda konaklayabilir ya da yöresel lezzetlerini tadabilirsiniz.
13) Adana, Tepebağ Evleri
Evleriyle ünlü Adana’nın en eski yerleşim yeri olan Tepebağ höyüğü, aynı zamanda en eski ve en güzel Adana evlerini de barındırır. Günümüzde hala ayakta bulunan evler 18.yüzyıldan bu yana gelmiştir. Bu binalar kagir yapılardır. Bu binaların geniş saçakları, yüksek ve süslü tavanları bulunur. Özellikle evlerin kapıları ahşap işçiliğinin en güzel örneklerini yansıtmaktadır.
14) Sakarya, Taraklı Evleri
Safranbolu ve Beypazarı evlerini andıran Sakarya, Taraklı evleri eski Osmanlı mimarisini yansıtmaktadır. İki ya da üç katlı olan bu evlerin bazıları üç asırdan bu yana ayaktadır. Osmanlı dönemini yansıtan yüzü aşkın tescilli ev bulunmaktadır. Taraklı tarihi evleri ve eserleri sayesinde turistlerin oldukça ilgisini çekmektedir.
15) Antakya Evleri
200 yıllık Antakya evleri dar sokaklarda bitişik düzende inşâ edilmişlerdir. Yapımında kerpiç, taş ve ahşap malzemeler kullanılmıştır. Genelde iki katlı olarak inşa edilmişler ve cepheleri güney ve batıya dönüktür. Geniş ve yüksek avlularında bahçeler, çiçekler ve meyve ağaçları bulunur. Antakya evlerinde de hayat avlularda geçer. Su kuyuları, ocakları ve kiler avluya açılır.