Bandırma Vapuru, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 9. Ordu Müfettişi (Mirliva) olduğu döneme tanıklık eder. Mustafa Kemal Paşa’nın kurmayları ile birlikte İstanbul’dan Samsun’a getiren Bandırma Vapuru, tam bağımsız Türkiye Cumhuriyeti’nin de ilk tanığıdır. 19 Mayıs 1919 Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı’nda bir kahramanlık hikayesi Bandırma Vapuru’nu gelin yakından tanıyalım.
*Ata’nın izinde bu bayramda da Anıtkabir’e gitmeyi düşünenler için Anıtkabir özel yazımızı da mutlaka okumalısınız.
Bandırma Vapuru’nun Hikayesi
Bandırma Vapuru, 1878 yılında o zamanlar İngiltere’ye bağlı günümüzde ise İskoçya’nın en büyük şehri olan Glasgow kentinde yapılmıştır. Bandırma Vapuru, Mac. Intyre Paisley – Huston and Cardett gemi tezgahlarında 21 sıra numarasına sahiptir. 279 grostonluk yolcu ve yük vapuru olarak inşa edilen Bandırma Vapuru’nun ilk sahibi Dussey and Robinson şirketidir. Şirket, gemiyi “Torocaderto” adı altında 5 yıl çalıştırmıştır. 1883 yılına gelindiğinde Bandırma Vapuru, Yunanistan’da H. Psicha Preus firmasına satılır. “Kymi” adını alan vapurun yeni ikameti de artık Pire Limanı’dır.
Aradan 7 yıl geçer ve Bandırma Vapuru Cap. Andereadis adlı başka bir firmaya satılır. Yine Yunanistan menşeili bir firma tarafından alınan Bandırma Vapuru, 12 Aralık 1891 tarihinde bir kaza sonucu batar. Aynı yıl içerisinde tadilat görüp tekrar denize çıkan vapur “İstanbul Rama Derasimo” firmasına satılır ve ikametini İstanbul Limanı’na alır.
İstanbul’a Demir Atma Zamanı
Bandırma Adının Doğuşu
Tarihler 1894 yılını gösterdiğinde, Kymi adı yerine Panderma adını alır vapur ve Türk bayrağı çekilerek Deniz Yolları İşletmesi anlamına gelen “İdare-i Mahsusa”ya kaydedilir. Panderma, Türkiye toprakları içerisindeki seferine başlar. Marmara Denizi kıyılarında, Tekirdağ, Mürefte, Şarköy, Karabiga ve Erdek arasında yük ve yolcu seferleri başlar. 1910 yılında ise geminin adı ‘Bandırma’ adını alır.
Bandırma Vapuru’nun Kaptanı: İsmail Hakkı
Milli Mücadeleyi başlatacak eldeki tek dayanıklı gemi 41 yaşındaki Bandırma idi. I.Cihan Harbi’nin ardından Osmanlı Donanması’nın gemileri ağır hasar almıştı. Gemiler, uzun yola çıkacak durumda değildi. Mustafa Kemal Paşa ve silah arkadaşlarını Samsun’a götürecek en iyi seçenek Bandırma Vapuru’ydu. Bu yolculuğu ve büyük bir sorumluluğu üstlenecek olan kaptan ise İsmail Hakkı oldu. Bandırma Vapuru, daha önce Karadeniz’in hırçın dalgalarıyla hiç tanışmamıştı. Bu nedenle kaptanın oldukça deneyimli olması gerekiyordu. İsmail Hakkı Kaptan, Karadeniz’i çok iyi tanıyordu. 21 yıllık kaptanlık hayatında Uzak Doğu’ya dahi sefer yapmıştı. İsmail Hakkı Kaptan, Mustafa Kemal Paşa tarafından Şişli’deki evine çağrıldı ve harita üzerinden rota tespiti yapıldı. Bandırma Vapuru, Mustafa Kemal Paşa’nın isteği ile yol boyunca kıyıya yakın bir rota izleyecekti. Amaç, düşman savaş gemilerinin müdahalelerinden kaçabilmek ve hızlı bir şekilde karaya ulaşabilmekti. Son durak Samsun olacaktı. Olası bir saldırı halinde ise rota Sinop’a çevrilecekti.
Artık her şey hazırdı. Mustafa Kemal Paşa, Beşiktaş’ta oturan annesi Zübeyde Hanımefendi ve kız kardeşi Makbule Hanımefendi’yle helalleştikten sonra Kız Kulesi açıklarından hareket emrini verdi ve kurtuluş yoluna çıkıldı.
Bandırma Vapuru’nun Rotası
Tehdit ve saldırı altında olan Bandırma Vapuru, İstanbul’dan seyir aldıktan kısa bir süre İngiliz işgal kuvvetleri tarafından batırılmak istenmiştir. Lakin, Bandırma Vapuru, farklı bir rota izlediği için bu saldırıdan etkilenmemiştir. Tarih 18 Mayıs 1919 gününü gösterdiğinde gemi Sinop limanına yanaşır. Mustafa Kemal Paşa, Sinop-Samsun arasını kara yolu ile gitmeyi düşünür fakat kara yolu daha tehlikeli olacağından tekrar deniz yolu ile yola devam edilir.
Bandırma Vapuru Samsun’da
Artık takvim yaprakları 19 Mayıs 1919 Pazartesi gününü göstermektedir. Saat sabah 08:15’de Samsun’a demir atılır. Artık Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı resmi olarak kazanılmıştır. Büyük bir cesaretle milli mücadeleyi başlatan Mirliva Mustafa Kemal Paşa, kurtuluş harekatının fitilini ateşlemiştir.
19 Mayıs, Mustafa Kemal Paşa’nın bundan sonra “Ben 19 Mayıs’ta doğdum” dediği özel bir gün olacaktır. Mustafa Kemal Paşa, kurtuluşun başladığı bu günü ayrıca Türk gençlerine ve gençliğine armağan etmiştir. 19 Mayıs’ta Samsun’a gitmeyi düşünenler için Bandırma Vapuru’nun bir replikasını gezebilmek mümkün. Bandırma Gemi-Müze ve Milli Mücadele Açık Hava Müzesi gezisi ile milli mücadele tarihine tanıklık edebilirsiniz. Karadeniz turları ile Samsun’dan başlayan rotanıza birçok şehri ekleyebilir, tarih ve kültür odaklı bir yolculuğa çıkabilirsiniz.