1914 Yılı Tuvalindeki İstanbul

1914 yılı, hem Türk Resim sanatının kimlikleşmesi yolunda önemli adımların atıldığı, öncü tavırlı Türk ressamlarının eğitim kurumlarında görev aldığı, hem de Dünyadaki siyasal ve ekonomik dengelerin neredeyse tamamen değişmeye başladığı bir kilometre taşı olmuştur. I.Dünya Savaşıyla Osmanlı geri dönülmez sonun farkındalığından uzak, hayatta kalma mücadelesi verirken bir taraftan da yeni siyasi fikirlerin sarmalında cumhuriyete gidecek olan yolun sonuna yaklaşıyordu. İstanbul hala başkentti ve Çallı Kuşağı ressamlarının vazgeçilmeziydi: Haliç civarı, eski sokaklar, harap evler ve Boğaziçi

 İbrahim Çallı, Yıldız Parkı’ndan Boğaziçi, 51x75cm, Tuv.Üz.Yğb                                                                              İbrahim Çallı, Yıldız Parkı’ndan Boğaziçi

Nazmi Ziya, Haliç’ten Peyzaj, 38x56cm, Tuv.Üz.Yğb                                                                                             Nazmi Ziya, Haliç’ten Peyzaj

 

Kent çok değişmiş Avrupa kentlerine benzer yeni yerleşim alanlarının gelişmesiyle  İstanbul’un arteri  Beyoğlu, Şişli, Galata semtlerine kaymıştı. Gayrimüslimlerin yoğun yaşadığı bu bölgelere aydınlar, yazarlar, ressamlar, kente gelen yabancılar ve diplomatlar yoğun alaka göstermişlerdir. I. Dünya Savaşı sonunda mütarekeyle işgal edilen İstanbul’da ilk dikkati çeken şey limanda demirlemiş olan yabancı savaş gemilerinden sonra, ahşap binalar arasında yükselmeye başlayan kagir apartmanlardır. Özellikle Kabataş, Galata ve Beyoğlu’nda yabancı elçilik binaları, iş hanları ve apartmanlar çoğalmaya başlamıştır.

Namık İsmail, Sirkeci Rıhtımı, 76.7x227.4cm, Tuv.Üz.Yğb                                                                                   Namık İsmail, Sirkeci Rıhtımı

Nazmi Ziya, Salıpazarı, 38x45cm, Duralit Üz.Yğb                                                                                                 Nazmi Ziya, Salıpazarı

                                                                                           

Tarihi Yarımada’da ise camiler, külliyeler ve çarşıların arasında sıkışık bir doku içinde ahşap konutlar yer alıyordu. Her iki yerleşme dokusuda, kentin kalbi olan limanın Eminönü ve Galata kıyılarındaki çarşı uzantılarından başlayarak, içerilerdeki mahallelere doğru gelişiyordu. Çoğunlukla Türk ve Müslüman mahallelerin bulunduğu Eski İstanbul da geleneksel yaşam biçimleri sürdürülürken Beyoğlu modern ve Batılı bir yaşam tarzına sahne oluyordu.” ( Mine SOYSAL,Kentler Kenti İstanbul,47,48)

Nazmi Ziya,Taksim Meydanı,1935, 73x93cm, Tuv.Üz.Yğb                                                                               Nazmi Ziya,Taksim Meydanı,1935

İstanbul’un o günün koşullarına göre olağanüstü hızlı değişimi etkisini gelişmekte olan Türk Resim sanatında da göstermiştir. Eğitimini Avrupa’da sürdürmüş, yeni bir kuşağ’ın, Türk resmine kendi üslup anlayışını yerleştirmeye başladığı görülür. Bu kuşak 1914 Kuşağı yada Çallı Kuşağı olarak adlandırılır. Yurt içinde çok iyi bir akademik eğitimden geçen bu kuşak ressamlarının devlet bursuyla Avrupa’nın çeşitli kentlerine gönderildiği 1910 yılında artık Avrupa’da geleneksel sanat ve resim algısı büyük bir dönüşüm yaşıyordu. Sanattaki bu dönüşümü bilim, teknoloji ve sanayideki başdöndürücü gelişmeler tetikliyordu. Rönesanstan beri kabul gören resim geleneğinin tükendiği savı sanatçı ve sanat çevrelerini derinden etkiliyordu. Özellikle 1890-1914 arasında çok sayıda yeni resim kuramı ortaya çıkmıştır. ”19.yüzyıl ortasında başlayan ve resmi yenilemeyi amaçlayan hareketler, 1920’ye doğru ortaya çıkan sürrealist Dada hareketiyle, alışılmış ve yerleşmiş sanat kavrayışları üzerinde vurucu, şok edici amaçlara yönelmiştir.” (Sezer TANSUĞ,Resim Sanatının Tarihi,240)

Çallı Kuşağı ressamları Avrupa’daki bu değişimin ortasında öğrendikleri akademik resim anlayışlarını korumakla beraber fovizm, ekspresyonizm, naif resim ve kübizm gibi yeni resim anlayışlarını da tanıdılar. İbrahim Çallı, Nazmi Ziya Güran, Feyhaman Duran, Hikmet Onat, Avni Lifij, Namık İsmail, Mehmet Ruhi Arel ve Ali Sami Boyar gibi bu kuşağın önemli ressamları yurda döndüklerinde artık Avrupa’da gördükleri, öğrendikleri yeni resim üsluplarını yer yer resimlerinde kullanmakla beraber kendilerinden önceki kuşağın görünü anlayışını geliştirerek takip etmiş ancak bunu yaparken kişisel üsluplarını ortaya koymaktan çekinmemişlerdir. Resim geleneğinin sembolü İstanbul, Çallı Kuşağı ressamlarının fırçasında daha yorumsal, daha özgür yer edinmeye başlamıştır.

I. Dünya Savaşı’nın yarattığı kaotik ortam içinde ve Avrupa’daki eğitim dönemlerinde etkilendikleri izlenimciliğin de etkisiyle, doğa içinde çalışmayı tercih eden Çallı Kuşağı ressamları, özellikle Haliç ve Boğaziçi kıyılarından yapmış oldukları çok sayıdaki resimle “Türk Resim sanatı içinde Boğaziçi Görünüleri” olarak adlandırılan bir türün yaratıcıları kabul edilirler.”(Aydın AYAN, Bir Şeçki İki Sergi:70+70,42)

 Feyhaman Duran, İstanbul Limanı,31x43.5cm,Tuv.Üz.Yğb                                                                                       Feyhaman Duran, İstanbul Limanı

                                                                                            

 Namık İsmail, İstanbul Dolmabahçe,1933, 32x32cm, Karton Üz.Yğb.                                                                      Namık İsmail, İstanbul Dolmabahçe,1933

Çallı Kuşağı ressamları resimlerini eski adı Societa Operaia olan Galatasaray Yurdu’nda sergilemiş ve bu sergileri geleneksel hale getirerek her yıl tekrar etmeye çalışmışlardır. Çallı Kuşağı sanatçıları geleneksel konulara farklı yaklaşımlar  getirirken Türk resminin önemli meselesi figür ve çıplak konularında, Osman Hamdi’den sonra ilk kez, hayli cesur sayılabilecek açılımlar ortaya koymuş olsalar da, asıl ustalıklarını İstanbul görüntüleriyle  ortaya koymuşlardır.

Bu metnin derlendiği kaynak : “ Türk Resim Sanatında İstanbul Görünüleri”, Hasan Çevik, Yüksek Lisans Eser Metni, MSGSÜ,2O1O

 

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Resim bölümünde Sanatta Yeterlilik yapıyor. İstanbul'daki atölyesinde resim çalışmalarını sürdürüyor. Yaklaşık on dört yıldır profesyonel rehberlik yapmaktadır.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir